Prof. Dr. Hazım GÖKÇEN

Attila Avrupa Hun İmparatorluğu’nun en ünlü hükümdarıdır ve 434-453 yılları arasında hüküm sürmüştür. Hem Doğu hem de Batı Roma İmparatorluğu üzerinde büyük bir etki bırakmış, tarihte “Tanrı’nın Kırbacı” (Flagellum Dei) olarak anılmıştır. Attila muhtemelen 395 yılı civarında doğmuştur. Hunlar Orta Asya kökenli bir kavim olup 4. yüzyılın sonlarında Avrupa’ya göç etmişlerdir. Attila, amcası Rua’nın ölümünden sonra kardeşi Bleda (Buda) ile birlikte Hunların hükümdarı olmuştur. İki kardeş birlikte Roma İmparatorluklarıyla diplomatik ilişkiler kurmuş, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nu yıllık vergi ödemeye mecbur etmişlerdir. Bleda’nın ölümünden sonra Attila tek başına Hunların mutlak hükümdarı oldu. Kısa sürede Avrupa’nın en korkulan liderlerinden biri haline geldi. […]

Bilge Kağan, II. Göktürk Kağanlığı’nın en önemli hükümdarlarından biridir. Asıl adı muhtemelen Mogilhan olup, “Bilge” unvanı ona sonradan verilmiştir. “Bilge” sözcüğü, bilgeliği ve aklı temsil eder. Babası, II. Göktürk Devleti’nin kurucusu Kutluk Kağan’dır. Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve veziri Tonyukuk ile birlikte devletin üç temel direğini oluşturmuştur. Tahta çıkmadan önce uzun yıllar savaşlarda komutanlık yapmıştır. Kardeşi Kül Tigin ile birlikte Çin ve diğer Türk boylarına karşı birçok zafer kazanmıştır. 716 yılında amcası Kapkan Kağan’ın ölümünden sonra tahta çıkmıştır. Yönetiminde Göktürk Devleti en parlak dönemlerinden birini yaşamıştır. Bilge Kağan, halkına refah getirmeye ve düzeni sağlamaya büyük önem vermiştir. Devletin yeniden güçlenmesi için hem askeri hem de idari […]

Kapgan Kağan II. Göktürk Kağanlığı’nın ikinci hükümdarıdır. “Kapgan” unvanını tahta çıkınca almıştır. “Kapgan” sözcüğü Türkçede “korkusuz, güçlü, savaşçı” anlamına gelir. Kapgan Kağan İlteriş Kağan’ın kardeşi, Bilge Kağan ve Kül Tigin’in amcasıdır. İlteriş Kağan’ın ölümünden sonra oğulları küçük olduğu için M.S. 691 yılında tahta geçmiştir. Kapgan Kağan veziri Tonyukuk ile birlikte Göktürk Devletini yeniden güçlü bir konuma getirmiştir. Çinlilerle iki kez savaş yapmış ve Göktürkler lehine başta vergi olmak üzere ağır koşullar taşıyan anlaşmalar imzalamıştır. Bu sayede Göktürkler ekonomik olarak da güçlenmiştir. Halkın vergilerini azaltarak üretimi ve ticareti teşvik etmiştir. Onun döneminde sanat, taş işçiliği ve yazıt geleneği ilerlemiştir. Kapgan Kağan […]

İlteriş Kutlug Kağan İkinci Göktürk Kağanlığı’nın kurucusudur. Asıl adı Kutlug olup “İlteriş” unvanı ona sonradan verilmiştir. “İlteriş” sözcüğü “devleti toparlayan, birleştiren” anlamına gelir. Bu sözcükten Tonyukuk Kitabelerinde sık sık bahsedilmektedir. Yazıtlarda “Tanrı Türk halkını yok olmasın diye İlteriş Kağan’ı gönderdi” sözü yer alır. Kutlug Kağan, devleti Tanrı’nın desteğiyle yeniden kurduğuna inanırdı. 630 yılında Göktürk Devleti Çinliler tarafından yıkılmıştı. Türk boyları bu yıkılışın ardından Çin egemenliği altına girmişti. Kutlug genç yaşta Çin’de tutsak durumdaki Türkleri örgütlemeye başladı. 681 yılında isyan başlatarak bağımsızlık mücadelesine girişti. Bu isyan başarıya ulaştı ve 682 yılında kutsal Ötüken bölgesinde İkinci Göktürk Kağanlığını kurdu. Halkları Türk Budun adı altında yeniden birleştirdi. […]

Bumin Kağan (Tumen) Türklerin Kağan unvanını taşıyan ilk atasıdır. Altıncı Yüzyılda Orta Asya bozkırlarında Juan Juan’lara bağlı bir bey iken isyan ederek bağımsızlığını ilan etmiş ve Türk mitolojisinde kutsal bir yer olan Ötüken merkezli Türk Kağanlığını yani Göktürk Devletini kurmuştur. Göktürk Devleti Türk tarihinde adında Türk sözcüğü olan ilk devlettir. Bumin Kağan Orta Asya’daki dağınık boyları bir bayrak altında toplayarak Türk birliğini kurmuş, Göktürk devletini Orta Asya’nın en güçlü ve büyük İmparatorluğu haline getirmiştir. Türk milletine bağımsızlık ruhunu aşılamıştır. Bumin Kağan sadece bir savaşçı değil aynı zamanda büyük bir devlet adamıydı. Adil yönetimiyle halkın büyük sevgisini kazanmıştı. Türk töresine çok […]

Hunların ilk hükümdarı Teoman’dır. Teoman (M.Ö 221-209) Asya Hun İmparatorluğu’nun kurucusudur.  Teoman’ın oğlu Mete Han babasının sağlığında veliaht konumundaydı. Ancak Teoman Mete Han’ı veliahtlıktan uzaklaştırıp çinli bir kadından olan oğlunu tahta geçirmek istedi. Bu nedenle Mete Han’ı komşu Yüeçilere rehin olarak gönderdi. Mete Han zekası, cesareti ve atının hızlılığı ile kaçmayı başardı. Mete Han, babası Teoman’ın kendisine verdiği 10.000 kişilik askere mutlak itaati öğretmek için ıslıklı ok eğitimi sistemi geliştirdi. Komutası altındaki askerlere o nereye ok atarsa oraya atmalarını öğretti. Bir gün en sevdiği atına ok atarak askerlerin sadakatini sınadı. Askerler onun ardından atını vurdular. Mete Han daha sonra babasını öldürerek tahtı ele geçirdi […]

Teoman, Çin kaynaklarında “Tu-Man” veya “Touman” adıyla anılır. Tarihteki ilk Türk Devleti olan Asya Hun İmparatorluğu’nun kurucusu ve ilk hükümdarıdır, M.Ö. 2. Yüzyılın sonlarında yaşadığı kabul edilmektedir. Orta Asya’daki Türk ve Moğol boylarını bir araya getirerek Orta Asya’da merkezi Ötüken olan bir devlet kurmuştur. Teoman’ın amacı, Hun topluluklarını düzenli bir yönetim altına almak ve dış tehditlere karşı güçlü bir devlet yapısı oluşturmaktı. Teoman’ın iktidara gelişiyle birlikte Hunlar, askerî bakımdan hızla güç kazandı. Bozkır savaş taktiklerini ustalıkla kullanan Hun ordusu, çevresindeki boylara karşı üstünlük sağladı. Çin kaynaklarına göre, Hunlar bu dönemde özellikle Çin’in kuzey sınırlarını tehdit eden en önemli güç haline […]

Günümüz Dünya coğrafyasına bakıldığında Türklerin çok sayıda devlet kurduğu ya da devletlere bağlı özerk Cumhuriyetlerde yaşadığı görülecektir.  Bu devletleri: Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan, Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak sıralayabiliriz. Ayrıca, Tataristan, Yakutistan, Başkurdistan, Hakasya, Tuva, Nahcivan, Doğu Türkistan, Çuvaşistan, Moldova gibi özerk cumhuriyetlerde de Türkler yaşamaktadır. Öte yandan Pakistan’da, Afganistan’da, İran’da, Irak’ta, Suriye’de Türk kolonileri bulunmaktadır. Batı Avrupa’da Bulgarların, Macarların kökenini de Orta Asya Türk boylarına dayanmaktadır.  Genel olarak bakıldığında Türklerin izlerine Asya’nın en doğusunda, Pasifik Okyanusu kıyısındaki Mançurya’dan Atlas Okyanusuna kadar uzanan geniş bir alanda rastlamak mümkündür. Dünya’da böylesine geniş bir alanda iz bırakmış başka bir […]

Tarih somut verilere ve kanıtlara dayanan bir bilim dalıdır. Geçmişe dair efsane adı altında kuşaktan kuşağa nakledilerek gelen anlatımların ve anektodların hiçbir bilimsel değeri yoktur. Türk tarihi dünyada en yaygın coğrafyayı kapsayan bir tarihtir. Ünlü tarihçilerden Fritz Neumark, “ Türkler olmadan tarih yazamazsınız”, Ferdinand Braudel ise “ Türk tarihini çıkarırsanız dünya tarihi diye bir şey kalmaz” demişlerdir. Günümüzde Çin’in en batısındaki Mançurya’dan Galler’e kadar uzanan bir alanda MÖ.15.000’ lere tarihlenen bulgulara rastlanmıştır. Ancak, bilimsel ve belgesel olarak insanlık tarihinin de aydınlanmaya başladığı ve yazının kullanıldığı MÖ 3000 yıllarından itibaren çeşitli belgelerde Türk adı geçmektedir. Tarihin doğru anlaşılması için gerekli olan […]

Türklük her ne kadar Orta Asya’da doğup gelişmişse de göçler nedeniyle Sibirya’ya, Mançurya’ya, Orta ve Doğu Avrupa’ya, Kuzey Karadeniz’e, Kafkasya’ya, Hindistan’a, Ön Asya’ya, Orta Doğu’ya, Mısır’a ve Anadolu’ya yayılmış, bu bölgede devletler kurmuş bir ulustur. Bu yazıda göç eden Türk boylarından Avar’ları, Peçenek’leri ve Kıpçak’ları bulacaksınız. AVARLAR 6. yüzyılın ortalarında tarih sahnesine çıkan Avarlar, Avrupa’ya göç ederek burada önemli bir imparatorluk kurmuşlardır. Avarların kökeni hakkında çeşitli teoriler bulunsa da en yaygın görüş Asya Hunları’nın kalıntılarından biri olduklarıdır. Çin kaynaklarında adları “Juan-Juan” olarak geçmektedir. Avarlar, 6. yüzyıl ortalarında Batı’ya göç etmiş, önce Kafkaslar üzerinden Karadeniz’in kuzeyine, oradan da Orta Avrupa’ya kadar […]