(Cumhuriyet Tarım Eki,Yıl.1,Sayı.10)

Avrupa Birliği uyum görüşmelerinde Türkiye’yi en çok zorlayacak konuların başında hayvancılıkta verimliliğinin artırılması ve ürün maliyetlerinin düşürülmesi gelecektir.Öte yandan AB’nin olmazsa olmaz koşulları arasında yer alan bölgeler arası kalkınmışlık farklılıklarının ortadan kaldırılması olgusu da özellikle geri kalmış yörelerimizdeki hayvansal üretimin çoğaltılmasına ve ürün maliyetlerinin düşürülmesine sıkı sıkıya bağlıdır.
Hükümet geçtiğimiz ocak ayında başta Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgeleri olmak üzere tüm Türkiye genelinde hayvancılığı geliştirmek amacıyla bir teşvik kararnamesi yayınlamıştır.Anılan kararnamede sığırlarda verimliliğin artırılması için suni tohumlamadan yararlanılması ve ineklerin soy kütüğüne kayıt olmaları teşvik edilmelidir.Bu bağlamda suni tohumlama yaptıran yetiştiriciden ücret alınmamakta ve suni tohumlamadan doğan buzağı karşılığında yetiştiricilere azımsanmayacak bir para desteği verilmektedir.
Bu teşvik kararnamesi uyarınca özellikle Doğu Anadolu Bölgesinin kimi illerinde Tarım İl Müdürlüklerinin öncülüğünde ve serbest veteriner hekimlerin yürütücülüğünde sığır suni tohumlama projeleri başlatılmıştır.Ne var ki bu projeler aceleye getirildiği ,bilimsel alt yapısının bulunmadığı ve tohumlama sezonu başladıktan sonra uygulamaya konulduğu için dah şimdiden başarısızlıkla yüz yüze gelinmiştir.Oysa ki ilk kez uygulanan bölgesel nitelikteki suni tohumlama projelerinin başarısı sürdürülebilirlik açısından son derece önemlidir.Eğer yetiştirici ilk kez tanıştığı suni tohumlamadan sonuç alamaz sa bu teknikten soğur ve bir daha baş vurmaz.Bu başarısızlık geniş bir popülasyonda görldüğünde ise çok sayıda ineğin kısır kalması sonucu süt,et ve yavru veriminde görülen düşüşler sadece yetiştiricilerin bütçelerinde değil ulusal ekonomide de derin yaralar açar.
Bir bölgesel suni tohumlama projesinin insan,hayvan ve organizasyon olmak üzereüç ayağı vardır.İnsan ayağını oluşturan yetiştirici eğitimsiz,veteriner hekim deneyimsiz olursa en iyi organizasyonu kurun başarılı olamazsınız.Hele hayvanların genital sağlığı bozuksa sonuç almak olası bile değildir.Doğu Anadolu Bölgesinin kimi illerinde uygulanan suni tohumlama projelerindeki aksaklıklar ne yazıktır ki,yetiştiricilerin eğitimsiz,veteriner hekimlerin deneyimsiz,ineklerin genital sağlığının bozuk olmasından kaynaklanmaktadır.Kanımca sorunların en vahimi anılan illerdeki ineklerin yarısından fazlasının brusella,tüberküloz,İBR-İPV gibi kısırlığa ve yavru atmaya neden olan bulaşıcı genital hastalıklara yakalanmış olmasıdır.Aslında Hayvan Sağlık Zabıtası Kanununa göre ihbarı mecburi ve tazminatlı olan bu hastalıklara yakalanan ineklerin derhal kesilip itlaf edilmeleri gerekir.Ama ne yazıkki bütçede bu konuya ayrılan ödenek yetersiz olduğundan hasta hayvanlar kesilememekte,bu da hastalıkların daha da yaygınlaşmasına neden olmaktadır.
Çözüm önerilerimi dikkate alınır umuduyla sunmak istiyorum.Her şeyden önce hayvan yetiştiricileri Tarı İl Müdürlüğü elemanlarınca eitilmelidir.Öte yandan,veteriner hekimlerin deneyimleri odalarca düzenlenecek yoğun kurslarla artırılmalıdır.İneklerde yaygın olarak görülen bulaşıcı genital hastalıkların eradikasyonu çalışmalarına tez elden başlanmalıdır.Kısırlığa neden olan ve bölgede yaygın olarak rastlanan mineral-iz element eksikliğinin giderilmesi amacıyla samana dayalı beslenmeden vazgeçilerek mısır silajı,fiğ,korunga gibi kaba yemlerin kullanımına ağırlık verilmelidir