Türk Sanat Musıkisi’nin ana makamlarından biridir. Türk Sanat Musıkisi’nde en çok eser Hicaz Makamında bestelenmiştir. Hicaz Makamında bestelenen eserlerin sayısı 2500’ü aşkındır. Makamın dertli, içli ve can yakıcı bir havası vardır. Bu özellik donanımındaki dik kürdi ve nim hicaz perdeleri arasındaki on iki komalık açıklıktan kaynaklanmaktadır. Hicaz hem tek başına bir makamın hem de hicaz, humayun, uzzal ve zirgüleli hicaz makamlarının oluşturduğu bir ailenin adıdır. Bu dört makamın bir aile çatısı altında toplanmasının ana nedeni aralarında büyük benzerlikler bulunmasıdır. Bir kere, bu dört makam da inici-çıkıcıdır. Makamların tümünün karar perdesi la-dügah, tiz durak perdesi la-muhayyerdir.Bu dört makamda da pest tarafta karar perdesi üzerindeki dizi ya Hicaz Dörtlüsü ya da Hicaz Beşlisidir. Hicaz ve Humayun Makamlarında pest bölgede Hicaz Dörtlüsü, Uzzal ve Zirgüleli Hicaz Makamlarında pest bölgede Hicaz Beşlisi bulunur. Bu durum doğal olarak Makam Dizilerinin güçlü perdelerinin değişmesine neden olur. Hicaz ve Humayun Makamlarında güçlü re-neva, Uzzal ve Zirgüleli Hicaz Makamlarında da güçlü mi-hüseyni perdesidir. Hicaz ailesine dahil makamlar arasındaki farklılığı doğuran unsur güçlü perdeleri üzerinde yer alan farklı çeşnilerdir. Bu bağlamda, hicaz makamında Rast Beşlisi, Humayun Makamında Buselik Beşlisi, Uzzal Makamında Uşşak Dörtlüsü, Zirgüleli hicaz makamında da Hicaz Dörtlüsü çeşni olarak güçlü perdesinin üzerinde bulunur. Yeden olarak Hicaz,Humayun ve Uzzal Makamlaında Sol-Rast Perdesi, Zirgüleli Hicaz Makamında ise bakiyye diyezli sol rast yani Zirgüle perdesi kullanılır. Donanıma gelince, hicaz ailesine dahil tüm makamlarda bakiyye bemollü si-buselik yani dik kürdi ve bakiyye diyezli do-çargah yani nim hicaz perdeleri donanıma yazılır. Buna ilaveten, hicaz ve uzzal makamlarında bakiyye diyezli fa-acem yani eviç perdesi, zirgüleli hicaz makamında ise bakiyye diyezli sol- gerdaniye yani nim şehnaz ve koma diyezli fa-acem yani dik acem perdeleri donanımda kullanılır. Ancak hicaz ve humayun makamlarında donanıma yazılan eviç perdesi genellikle peşrev, saz semaisi ve şarkılarda bekar olarak çalınır. Zirgüleli hicaz makamında ise dik acem perdesi donanıma yazılmaz ama içeride kullanılır. Burada yalnızca aileye adını veren Hicaz Makamının özelliklerine değinilecektir.

H İ C A Z  M A K A M I

Dizisi: Hicaz Makamı, karar yani la- dügah perdesindeki Hicaz Dörtlüsüne (SA12S) çıkarken güçlü re-neva perdesinde Rast Beşlisinin (TKST), inerken güçlü re-neva perdesinde Buselik Beşlisinin eklenmesinden oluşur.
makam resimler 008
Karar (Durak) Perdesi: La-dügah
Güçlü Perdesi : Re-neva
Tiz Durak Perdesi : La-muhayyer
Seyri : İnici-çıkıcı
Yeden Perdesi : Sol-rast
Genişlemesi : Pestte re-yegah perdesinde Rast Beşlisi (TKST), tizde
La-muhayyerde Buselik Beşlisi (TBTT) ile genişler.
makam resimler 009makam resimler 010
Pesste Genişleme

Melodik Seyri: Seyire la-dügah perdesinde Hicaz Dörtlüsü ile başlanır. Bu arada dik kürdi ve nim hicaz perdelerinde asma karar yapılabilir. Daha sonra dügah perdesi etrafındaki seslerde dolaşılır. Bu arada orta ve tiz bölgeler gösterilir. Neva dügahtan sonra hicazın en önemli perdesidir. Neva hem güçlü hem de asma karar perdesidir. Hicaz çoğu zaman yeden gösterilerek karara varır. Yeden yani sol-rast perdesi aynı zamanda asma karar perdesidir.
makam resimler 012

Geçgileri: Hicaz Humayundan farklı olarak nişabur değil segah geçgisi yapar. Hicazın donanımında mevcut olan eviç perdesi yanına bir de koma bemollü mi-hüseyni perdesi yani dik hisar eklenirse segah geçgisi yapılmış olur.

http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/hicaz_p_refik_fersan_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/hicaz_ss_refik_talat_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/hicaz_tak_demir_karabas.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/acaba_sen_misin.pdf

http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/acik_birak_pencereni.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/aglar_gezerim_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/anladimki_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/034_hicaz/aski_seninle_ney.pdf