Yazının önceki bölümlerinde, işletmesini kuran, barınağını inşa eden, düvesini satın alan, kaba yemini temin edip depolayan bir süt sığırı yetiştiricisinin yapması gereken temel işlerden bahsetmiştik. Bu yazıda ise düvelerin cinsel olgunluğa gelmesi, tohumlanması, gebe bıraktırılması ve doğurması ile ilgili konulara değinilecektir.
Düvelerin cinsel olgunluğa erişmesi yaştan çok vücut
ağırlığı ile ilgilidir. Düveler ortalama 250-300 kilogram canlı
ağırlığa ulaştıklarında cinsel olgunluğa erişirler ve kızgınlık
göstermeye başlarlar. Köy sürüleri içinde boğa ile birlikte bulunan düvelerden kızgınlığa gelmiş fakat henüz sıfat ya da gebe kalma çağına ulaşmamış olanlar doğal çiftleşme yolu ile gebe kalacakları için istenmeyen
sonuçlar ortaya çıkabilir. Üreme organları henüz yeterince gelişmemiş olan
bu düvelerde döl tutmama, yavrunun yeterince gelişmemesi, atılması hatta güç doğum gibi sorunlar görülebilir. O nedenle sıfat ya da gebe kalma çağına erişmemiş düveler kızgınlık gösterseler dahi asla tohumlanmamalı ya da çiftleştirilmemelidir. Düvelerde sıfat ya da gebe kalma çağı konusunda değişik görüşler ve tanımlamalar mevcuttur. En başta dikkat edilmesi gereken husus düvenin iki yaşından yani 24 aylıktan önce doğum yapmamasıdır. Bunun için de düvenin 15 aylıkken tohumlanması ya da çiftleştirilmesi arzu edilir. Düvelerin tohumlanması ya da gebe bırakılması çağı olarak diğer bir ölçüt de vücut ağırlığıdır. Düvelerde bu konudaki uygun ağırlığın 370-400 kilogram olması arzu edilmekle birlikte asıl ölçü olarak ergin ağırlıklarının %80’ine ulaşmış olmaları daha doğrudur. Ayrıca 127 santimetrelik sağrı yüksekliği ve 122 santimetrelik cidago yüksekliği de gebe bırakmada ölçü olarak kabul edilmektedir. Bunun için de düvelerin üç ayda bir tartılmaları, cidago ve sağrı yüksekliklerinin ölçülmeleri gereklidir.
Düveleri başarılı bir şekilde gebe bırakabilmek için
kızgınlıklarını iyi takip etmek ve tohumlama zamanını iyi tayin etmek
gerekir. Düvelerde kızgınlık belirtileri inekler kadar belirgin
değildir. Düvelerdeki en önemli kızgınlık belirtisi başka düveler ya
da inekler üzerine atladığında kaçmaması yani atlamaya izin
vermesidir. Bu davranışı gösteren bir düve mutlaka kızgın demektir ve
hiç vakit kaybetmeden bir veteriner hekimine müracaat etmek gerekir.
Düvelerde kızgınlık süresi de ineklere göre daha kısa olduğundan tohumlama en geç 3-4 saat içinde yapılmalıdır.
Düvelerin, ilk kez doğum yapacakları için güç doğum olayı ile karşılaşma olasılıkları daha yüksektir. Bu nedenle tohumlanacak düvelerde güç doğum ihtimali düşük boğaların spermaları kullanılmalıdır. Yine de oluşabilecek güç doğumlarda hayvan sahiplerinin ya da bakıcıların doğuma erkenden müdahale etmemeleri gerekir. Aksi takdirde doğum esnasında buzağının ölmesi ve doğumdan sonra oluşacak rahim iltihabı nedeniyle döl tutmama
sorunu ortaya çıkabilir. O yüzden düve doğumlarına özel bir önem
vermek ve en ufak bir aksaklıkta veteriner hekimine başvurmak gerekir.
Bir süt sığırı işletmesinin geleceği açısından düvelerin bakımı, beslenmesi ve onların gebe bırakılıp normal doğum yapması son derecede önemlidir. Çünkü hem o düveler hem de onlardan doğan özellikle ileride düve olacaklar tohumlandıktan sonra gebe kalacaklar