Kızgınlık ya da bilimsel adıyla östrus normal koşullarda bir ineğin boğanın aşmasına izi verdiği ya da tohumlandığında gebe kalacağı dönemdir. Kızgın olmayan bir inek kendisiyle çiftleşmek isteyen boğayı reddeder, kesinlikle kabul etmez. Kızgın olmayan bir inek ise tohumlanabilir ama asla gebe kalamaz. Çünkü yumurtanın yumurtalıktan döllenme kanalına atılması olayı sadece kızgınlık döneminde gerçekleşir. Başka bir ifade ile kızgınlık ineğin kimi fizyolojik ve psikolojik belirtiler göstererek belli ettiği, çiftleştiğinde ya da tohumlandığında gebe kalabileceği yegane dönemdir. Bu dönem ineklerde ortalama 18 saattir ve inek gebe kalmadığı sürece ortalama 21 günde bir tekrarlanır. Kızgınlık her zaman dış belirti vermez yani sessiz ya da sakin olarak cereyan edebilir. İneklerde süt verimi arttıkça kızgınlık süresi kısalmakta ve sakin kızgınlık olgusu daha sık ortaya çıkmaktadır. İneklerde kızgınlığın tespit edilememesi en başta buzağılama aralığını uzatarak inekten yaşamı boyunca daha az buzağı alınmasına neden olur. Bu da işletmenin karlığını azaltan önemli bie etkendir. Bir inek yılın yaklaşık dokuz buçuk ayını gebelikle, yaklaşık bir buçuk ayını da doğumdan sonra lohusalıkla geçirir. Lohusalık döneminde üreme organları normale dönmediğinden ya hiç kızgınlık görülmez ya da görülse bile belli olmaz. Lohusalık döneminde nadir olarak görülen kızgınlıklarda inek tohumlansa de gebe kalmaz. Bu da, yılda bir buzağı almak isteyen yetiştiricinin önünde ineğini tohumlatıp gebe bırakabileceği bir aylık süre kalmış demektir. İşte bu bir ay içerisinde oluşacak kızgınlık mutlaka tespit edilmeli ve uygun zamanda tohumlama yapılarak gebelik sağlanmalıdır. Bir ineğin bir kızgınlıkta tohumlanmaması ya da tohumlandığında gebe kalmaması durumunda işletmenin uğrayacağı zarar 100-150 dolar arasında değişmektedir. Sürüdeki çok sayıda ineğin tohumlanamadığı ya da gebe kalmadığı düşünüldüğünde işletmenin uğrayacağı zararın boyutları daha somut biçimde ortaya çıkar. Onun için kızgınlık tespitinin hassas ve doğru bir şekilde yapılması gerekir.
Yetiştirici ya da bakıcı kızgınlığı ineğin davranışlarına bakarak tespit edebilir. Hareketlilik, sinirlilik, sürekli ayakta durma, böğürme, başka inekleri yalama, yemini, suyunu ve sütünü azaltma gibi belirtiler hem kızgınlıkta hem de başka hastalıklarda da görüldüğü için kızgınlığın tespitinde genellikle dikkate alınmaz. Kızgınlığın tesbitinde temel alınması gereken tek bir davranış biçimi vardır ki o da merada ya da serbest dolaşan ineklerin biri biri üzerine atlamalarıdır. Atlayan inek şüpheli, atlandığında kaçmayıp izin veren inek ise kesinlikle kızgındır. Alttaki kaçmayan inek hemen Veteriner Hekimine bildirilmeli ve vakit kaybetmeden tohumlanmalıdır. Vulvanın şişkin, kızarık ve ödemli olması, vulvadan beyaz ipliksi bir akıntının gelmesi ve beline dokunulduğunda ineğin işeme vaziyeti alması gibi belirtiler de kızgınlığın tespiti konusunda göz önünde bulundurulması gereken hususlardır.
Kızgınlığın tespitinde gözlem ve atlama dışında kimi modern teknikler de kullanılmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı boyama yöntemidir. Bu yöntemde, takvim tutmak suretiyle kızgınlığına bir iki gün kaldığı tespit edilen ineklerin kuyruk sokumunun üst kısmı kırmızı boya ile boyanmakta, sabahleyin boyası dağılan ya da silinen inekler başka inekler üzerine atladığında kaçmadı yani kızgın kabul edilerek acilen tohumlamayı yapacak olan Veteriner Hekimine bildirilmektedir. Diğer bir yöntem de pedometre yani adım sayar kullanılarak kızgınlığın tespitidir. Kızgın inekler hormonların etkisiyle yatmazlar ve günlerinin çoğunu ayakta gezinerek geçirirler. İşte ayak bileğine bağlanan pedometre ile ölçülen adım sayılarının sağım sırasında okunarak bilgisayara aktarılması ve uygun programlarla kızgınlığın saptanması mümkün olmaktadır. Ama yine de en güvenilir yöntem kızgınlığın tohumlamayı yapacak Veteriner Hekimi tarafından tespitidir. Veteriner Hekimi yetiştirici ya da bakıcıdan alacağı ön bilgilerin ışığında rektal yolla yapacağı yumurtalık ve rahim muayenelerine dayanarak ineğin kızgın olup olmadığını tespit etmeli ve ona göre uygun zamanda tohumlamayı yapmalıdır.
