Her ne kadar Veteriner Hekimliğin temel işlevi hayvan sağlığını korumak olarak bilinse de insan sağlığını korumak işlevi de en az onun kadar önemlidir. Çünkü hayvanlardan insanlara zoonoz adı verilen çok sayıda hastalık bulaşmaktadır. Dünyada insanlarda hastalık yapan 1709 etkenden 832 si yani %48 i ya doğrudan hayvanlardan ya da hayvansal ürünlerden geçmektedir. Son on yıl içerisinde insanlarda ortaya çıkan hastalıkların %80 i hayvansal kökenlidir. Bunlar arasında kuş gribi, domuz gribi, kırım-kongo kanamalı ateşi, sığırların süngerimsi beyin bozukluğu, ebola, akut solunum yolları enfeksiyonu gibi hastalıklar sayılabilir. Sağlık Bakanlığının tehlikeli görüp ihbarını mecburi kıldığı 50 hastalıktan 26 sı hayvanlardan bulaşmaktadır. Dünyada bioterörizm amacıyla kullanılan hastalık etkenlerinin %80 i hayvansal kökenlidir. Bunlar arasında geçmişte terör amacıyla mektupla tozları gönderilen şarbon mikrobu da bulunmaktadır. Bu hastalıklar Veteriner Hekimleri tarafından hayvanlarda önlediği taktirde insanlarda görülmesi söz konusu olamaz. Halk sağlığının günümüzdeki parolası Sağlıklı Çevre – Sağlıklı Hayvan – Sağlıklı Gıda – Sağlıklı İnsan – Sağlıklı Toplum olarak tanımlanabilir. Günümüzde gıda güvenliği olgusu Ahırdan – Sofraya sloganı ile anlam kazanmıştır. Veteriner Hekimliği bu aşamaların tümünde etkileri olan tek meslek grubudur.
Türkiye’de en yaygın olarak rastlanan zoonoz hastalıklar özellikle süt sığırlarında görülen Brusella (Malta Humması) ve Tüberküloz (Verem) ‘dur. Malta humması ineklerde yavru attırarak buzağı kaybına neden olur. Bu hastalığa yol açan mikrop özellikle ineğin sütü ile insanlara bulaşır. Hastalık insanlarda ateş ve eklem ağrısı ile seyreder. Verem hastalığına daha çok sığırlarda rastlanır. Hastalık özellikle ineklerde döl tutmama ve süt kaybına yol açar. Verem, hastalıklı ineklerin sütü ve eti ile insanlara bulaşır. Malta humması ve verem hastalıkları insanlarda pahalı antibiyotiklerle yapılan uzun bir yataklı tedavi sürecini gerektirir. Çalışanların sağlık giderleri ve iş gücü kayıpları dikkate alındığında bu hastalığın devlete büyük zararlar verdiği gerçeği ortaya çıkar. Oysa bu hastalıklar önceden hayvanlarda önlenirse hem yetiştirici hem de Devlet bu zararlardan kurtulmuş olur. İşte burada Veteriner Hekimlerin hayvan ve dolayısıyla insan sağlığındaki önemi ortaya çıkmaktadır. Kuduz hastalığı da insanlarla hayvanların ortak bir zoonoz hastalığıdır. Bu hastalık kuduza yakalanmış kedi, köpek, kemiriciler ve yabani hayvanlar vasıtasıyla insanlara bulaşır. Öldürücü olan bu hastalığı hayvanlarda önlemenin tek yolu onları aşılamaktan geçer. Veteriner Hekimleri hayvanlardaki kuduzu önlemek suretiyle insan sağlığına hizmet etmektedirler.
Bakteriyel ve viral zoonozlar yanında paraziter zoonozlar da vardır. Bunlar arasında en yaygın olanı ekinokok denen bir solucanın yol açtığı kist hidatik ya da halk deyimiyle kist hastalığıdır. Karaciğer, akciğer ve beyinde içi su dolu keseciklerle tanınan hastalık bu organları yiyen köpekler vasıtasıyla hayvanlara ve insanlara bulaşır. İnsanlarda ve hayvanlarda uzun süre belirti göstermeyen bu hastalık ilerlediğinde öksürük ve solunum yetmezliğine neden olur.
Veteriner Hekimlerin halk sağlığındaki rolü daha çok mezbahalarda görülür. Mezbahalarda kesilen tüm hayvanların etleri veteriner hekim muayenesinden geçmeden tüketime sunulmaz. Mezbahalara kesilmek üzere gelen hayvanlar kesilmeden önce ve kesildikten sonra veteriner hekimleri tarafından kontrol edilir. Hastalıklı hayvanların etleri ve iç organları mezbahanın yakma tesislerinde imha edilir.
Günümüz Dünyasında Halk Sağlığının ve Gıda güvenliğinin garanti altına alınmasında multi disipliner bir anlayışın egemen olması gerektiği artık kabul edilmiştir. Tek Tıp- Tek Sağlık olarak tanımlanan bu ortak çalışma düzleminde insan hekimlerinin, veteriner hekimlerinin, biyologların, çevre mühendislerinin ve biyomedikal mühendislerinin işlevleri bulunmaktadır. Ancak bu ortak çalışmanın başarılı olması halinde kirlenmemiş bir çevrede yetişen hastalıksız hayvanların ürettiği sağlıklı gıdalar yiyen insanlardan oluşan sağlıklı bir toplumdan söz edebiliriz.
Merhaba Hocam,
Kaleminize sağlık yazınız çok güzel olmuş ve önemli noktalara değinmişsiniz.
Ben Sağlık Bakanlığına bağlı Halk sağlığı Müdürlüğünde görev yapmaktayım. Öncelikle 6343 sayılı kanunun Madde 5′ ine Veteriner Hekim Halk Sağlığını Korumada Beşeri Hekimlerle birlikte görev alır gibi ibare eklense Tek tip sağlık ta etkili olacaktır.
Birde hocam “zoonoz hastalık yerine zoonotik hastalık desek daha iyi olmaz mı?
Zoonoz= Hayvanlardan İnsanlara bulaşan hastalık
İyi çalışmalar dilerim.
Vet. Hekim Fuat GÜNEŞ