Yaşadığımız dünyada, insan sağlığı, çevre sağlığı,
hayvan sağlığı ve gıda güvenliği olguları tıpkı bir masanın dört ayağı
gibi Global Sağlığı ayakta tutmakta ve bu tanımlama günümüzde Tek
Tıp-Tek sağlık olarak nitelendirilmektedir.Gittikçe kirlenen çevre
(ekosistem) insanların ve hayvanların hastalanmasına neden olurken,
çiftlikten çatala uzanan süreçte gıda güvenliğini ciddi bir biçimde
tehlikeye sokmaktadır. Kısaca belirtmek gerekirse sağlıksız çevre
sağlıksız hayvanı, sağlıksız hayvan sağlıksız gıdayı, sağlıksız gıda
sağlıksız insanı, sağlıksız insan da sağlıksız toplumu
oluşturmaktadır. İnsanlarda görülen gıdaya bağlı hastalıkların %90 ı
hayvansal kökenlidir. Dünyanın her hangi bir yerindeki hayvanlarda
hastalık yapan bir mikrop kısa sürede çok uzaklardaki bölgelere de
sıçrayarak hayvanlarda ve insanlarda salgınlara neden olsbilmektedir.
Son yıllarda sıkça görülen Kuş Gribi, Domuz Gribi ve Kırım-Kongo
Kanamalı Ateşi gibi hastalıkları bu bağlamda sayabiliriz. Dünya sağlık
Örgütünün son verilerine göre, insanlarda enfeksiyonlara neden olan
mikropların %61 i zoonotik yani hayvanlardan insanlara bulaşan
mikroplardır. Bu mikropların %75 i son 30 yıl içinde ortaya çıkmıştır.
Bu hastalıkların %33 ise hayvanlardan insanlara bulaştıktan sonra
insanlardan insanlara geçebilmektedir. Öte yandan, Sağlık Bakanlığının
ihbarı macburi olarak belirlediği 50 hastalıktan 26 si yani yaklaşık
%50 si hayvanlardan insanlara bulaşan zoonotik hastalıklardır.
Tüm bu verilerden de anlaşılacağı üzere günümüzde Global
sağlığı etkileyen en önemli unsur hayvanlardan insanlara bulaşan
zoonotik hastalıklardır ve bu konu sadece insan hekimliğini değil
veteriner hekimliğini de yakından ilgilendirmektedir.Ayrıca bu
hastalıklar büyük ekonomik zararlara ve iş gücü kaytıplarına neden
olarak ülke ekonomilerini de olumsuz yönde etkilemektedir.
İşte yazımızın başlığı olan Tek Tıp-Tek Sağlık
olgusunun en önemli uğraş alanını zoonotik hastalıklarla savaş
oluşturmaktadır. Aslında Tek Tıp-Tek Sağlık olgusu tarihsel olarak çok
eski olmasına rağmen yeni çıkmış bir kavramdır. Bundan yaklaşık 150
yıl önce, Berlin Tıp Fakültesi Pataloji Bölümü Öğretim Üyelerinden
Prof.Dr.Rudolf Wirchow, “ Ben sadece şunu bilirim ve söylerim ki,
İnsan Tıbbı ile Hayvan Tıbbı arasında hiçbir ayrım yoktur, olmamıştır
da zaten. Bir alanda elde edilen deneyim doğal olarak başka bir alanın
gelişmesini de etkileyecektir” demiştir. Bu düşünbceden esinlenen
Prof.Dr.Rudolf Wirchow’un asistanı William Osler bu mesleki
birlikteliğe Tek Tıp-Tek sağlık adını veren ilk insan olmuştur. Bu
gelişmeden yaklaşık yüz yıl sonra, Veteriner Epidemiyolojinin babası
sayılan Prof.Dr.Calvin Schwabe yazmış olduğu Türkçe karşılığı
Veteriner Hekimliği ve İnsan Sağlığı olan kitabında, “ İnsan sağlığı
veteriner hekimliğinin hiyerarşik değerleri arasında en mantıklı
olanıdır”demiştir. Bu söylemleden hareket eden Dünya Veteriner
Hekimleri Birliği, Fransa’nın Lyon kentinde ilk Veteriner Okulunun
açılmasının 250. Yılı olan 2011’ i Dünya Veteriner Hekimleri Yılı
olarak ilan etmiş ve yılın konusu olarak daTek Tıp-Tek sağlık Olgusunu
seçmiştir. Bu bağlamda, tüm Dünyada düzenlenen toplantılarda Tek
Tıp-Tek Sağlık Olgusunun klasik konuları olan zoonotik hastalıklarla
savaş, çevre ve gıda güvenliği, veteriner halk sağlığı yanında son
yıllarda güncellik kazanan biyomedikal araştırmalar, biyoterörizm,
laboratuar hayvanları hekimliği, yaban yaşamının korunması gibi
konular da yoğun biçimde tartışılmaktadır.
Tıp tarihçileri, günümüzde hekimliğin artık bütünleşik
bir kavram haline geldiğini ve insanları hasta etmemek,
hastalıklıkları vaktinde teşhis edip başkalarına bulaşmasını önlemek,
hastalıkları tedavi etmek gibi üç önemli işlevinin bulunduğunu ileri
sürmektedirler. İlk iki işlev hiç kuşkusuz insan hekimliği ile
veteriner hekimliliğin ortak amaçları arasında yer almaktadır. Bu
bağlamda Tek Tıp-Tek Sağlık Olgusu veteriner halk sağlığı ile insan
halk sağlığının tek bir halk sağlığı çatısı altında toplanarak Global
Halk Sağlığı politikası oluşturmalarının yeni adıdır. Tek Tıp-Tek
Sağlık Olgusu başta da değinildiği gibi insan, hayvan ve eko sistem
arasında ortaya çıkan ya da çıkması muhtemel olan sorunların çözümüne
yönelik adımları içerir. Bu sorunun çözümünde tıp doktorları,
veteriner hekimleri ile çevre, gıda ve ilaç bilimcileri ortaklaşa çaba
göstermelidir. Sonuçta, Tek Tıp-Tek Sağlık Olgusunun sloganı ve
vizyonu “ Sağlıklı Çevre, Sağlıklı Hayvan, Sağlıklı Gıda, Sağlıklı
İnsan, Sağlıklı Toplum” olmalıdır diyebiliriz.