SUNİ TOHUMLAMA NEDİR NE DEÐİLDİR

(Performans Dergisi Ekim,98 Sayı 6)

Suni tohumlama hayvanların ıslahında ve sağlıklarının korunmasında etkin bir role sahiptir.Son yıllarda ülkemizdeki damızlıkların da genetik yönden gelişmesi suni tohumlamanın ıslahtan çok hayvanların sağlıklarının korunması amacıyla kullanılmasını özendirmiştir.Ülkemizde son yıllarda sık sık salgınlar yapan ve en başta yavru atmaya neden olarak döl verimini düşüren hatta bir bölümü insanlara da geçen buruselloz,tüberküloz,IBR gibi hastalıklar tabii tohumlama sırasında hastalıklı boğalar vasıtasıyla ineklere bulaşmaktadır.Bu hastalıklar ineklere sadece yavru attırmakla kalmamakta aynı zamanda hiç kızgınlık göstermeme,düzensiz kızgınlık gösterme,gebe kalamama gibi bozukluklara neden olmaktadır.Öte yandan ahırların hijyenik olmaması özellikle doğumdan sonraki hassas dönemde genital kanala mikropların girmesine ve demin değindiğimiz bozuklukların oluşmasına neden olurlar.Bir de yetersiz beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkan hormon dengesizliklerinin neden olduğu yumurtalık bozuklukları olaya eklenince döl verimi düşer.Bu saydığım hastalıkların çoğunda inek kızgınlık belirtileri gösterebilir.Tohumlamacı tohumlama esnasında daha çok yetiştiricinin beyanını dikkate alarak kızgın ama hastalıklı hayvanı da tohumlayabilir.Bu durumda oluşan embriyo hastalıklı uterusa yuvalanamaz ve gebelik oluşamaz.Oysa veteriner hekim genital kanalda oluşabilecek tüm bozuklukları tohumlamayı yaparken elle temas suretiyle önceden saptayabileceği için hastalıklı hayvanı ya tohumlamaz ya da en azından tedavi ettikten sonra tohumlar.Öte yandan ineğin kızgın olup olmadığı sadece dış belirtilerden değil yumurtalıklarda oluşan fizyolojik değişikliklerden de anlaşılır.Bunu da ancak veteriner hekim rektal muayene esnasında saptayabilir.Deneyimsiz kişilerce yapılan tohumlamalar sırasında gebe ineklerin de tohumlanarak düşüklere neden olunabilmektedir.Deneyimli bir veteriner hekimin tohumlamadan önce yapacağı ilk iş hayvanın gebe olup olmadığını saptamaktır.

İneklerin doğumdan sonraki ilk ya da en geç ikinci tohumlamada gebe kalması ekonomik açıdan son derece önemlidir.Örneğin bir inek doğumdan sonraki ilk bilemedinz ikinci kızgınlıkta tohumlanamaz ya da tohumlanır da gebe kalmazsa boşa geçen her 21 günlük süre yetiştiriciye ineğin damızlık değerinin yaklaşık onda biri ölçüsünde zarar verir.Zarar bu esnada boşuna yedirilecek yemden ve laktasyonun gecikmesi nedeniyle oluşacak süt kaybından kaynaklanır.Ayrıca tohumlamalardan geri dönmeler tekrarlanırsa iki gebelik arasındaki süre uzayacağından normal döl verimi ölçütü olan her yıl bir yavru alınamaz.İki gebelik arası sürenin uzamasının başlıca nedenlerinden biri de doğumdan sonra yapılan tohumlamaların ikiden çok olmasıdır.Bunun da bir nedeni tohumlamanın tekniğine uygun olarak yapılmaması,kızgınlığın tam olarak tespit edilememesi ise daha önemli bir nedeni de hayvanların genital organlarında mevcut olan hastalıkların teşhis ve tedavisi yapılmadan tohumlamanın uygulanmasıdır.