Rast Makamı, Klasik Türk Musikisinin en temel makamlarından birisidir. Rastın farsça karşılığı doğru, düzgün, gerçek demektir. Tarihte de Ümmül Makamat yani makamların annesi olarak anılmıştır. Makamın kökeni çok eskilere dayanır. İlk kez 14.Yüzyılda Sefiyüddin Abdülmümün’ün eserlerinde rast makamına rastlanmaktadır. Abdulkadir Maragi (1360-1435)’nin aralarında Kar-ı muhteşem, Kar-ı natık ve Sofyan Nakış Bestesinin de bulunduğu 13 adet rast bestesi en eski eserlerdendir. Benli Hasan Ağa (1360-1435)’nın peşrev ve saz semaileri de rast makamında bestelenmiş en eski saz eserleridir. Sistemci Okul ve Rauf Yekta Bey sisteminde rast makamı 12 temel makamdan birisi olarak kabul edilmiştir. Bu kabul günümüzde de musıkişinaşlar tarafından benimsenmiş durumdadır.Rast makamı segah ve uşşak makamları ile çok yakından ilişkilidir. Rast eserlerin çoğunluğunda segah ve uşşak geçgileri yer alır. Çünkü üçünde de si koma bemol yani segah perdesi önemlidir. Uşşak makamının duygu derinliği ile segah makamının ulviyeti ve tasavvufi duyguları bu makam geçgileri ile rastı daha hüzünlü ve mistik bir havaya sokar. Bu üç makam da çıkıcı oldukları için daha çok orta seslerde buluşurlar. Eski musıkişinasların kitaplarında rast makamı tıpkı günümüzün yegah makamı gibi yegah perdesi üzerinde kurulmuştur. Maragi’nin yukarıda sözü edilen eserlerinin notaları rast perdesi üzerinde kurulmuştur. Oysa Maragi, kitabında rast makamının kararının rast perdesi olduğunu yazmıştır.Bizim bugün kabul ettiğimiz rast makamı Sabahattin Arel-Dr.Suphi Ezgi Sistemine’de uygundur.
Dizisi: Yerinde (sol-rast perdesi) kurulu Rast Beşlisine (TKST) re-neva perdesinde çıkarken Rast Dörtlüsünün (TKS), inerken Buselik Dörtlüsünün (TBT) eklenmesinden oluşan temel bir makamdır. Rast makamı dizisinde, özellikle inici nağmelerde cazibe nedeniyle fa bakiyye diyez yani eviç perdesi yerini fa bekar yani acem perdesine bırakır ki böylece nevada Rast Dörtlüsü nevada Buselik Dörtlüsüne dönüşür ve yeni oluşan dizi kimi yazarlara göre Acemli Rast Dizisi adını alır.makam resimler 004

Genişleme: Rast Dizisi pest bölgede hem yegahta simetrik Rast Dörtlüsü ile hem de hüseyin aşiranda Uşşak Dörtlüsü ile genişler. Nadiren de olsa tiz bölgede gerdaniyede simetrik Rast Beşlisi ile genişleme yapabilir.
makam resimler 005
Seyri. Çıkıcı
Kararı: Sol-rast perdesi
Güçlü: Re-neva perdesi
Tiz Durak: Sol-gerdaniye perdesi
Yeden: Bakiyye diyezli fa-acem aşiran yani ırak perdesi
Donanım: Koma bemollü si- buselik yani segah ve bakiyye diyezli fa-acem yani eviç perdeleri
Perdelerin Adları: Pestten tize doğru Rast, Dügah, Sagah, Çargah, Neva, Hüseyni, Eviç ya da Acem, Gerdaniye
Şeddi: Dügah’ta Nişabur
Geçgiler: Hüseyni Aşiran’da Uşşak, Segahta Eksik Ferahnak, Segahta Eksik Segah, Hüseyni Aşiranda Nişabur.
makam resimler 006

Seyri: Çıkıcı bir özellik taşıyan Rast Makamının seyrine durak sesi olan rast perdesi civarından başlanır. Çoğu kez pestte genişleme alanı olan yegahta Rast Dörtlüsünün seslerinden ya da segah ve neva perdelerinden de seyre başlanabilir. Makamın karar sesi mutlaka rast perdesidir. Ancak bu alandaki seyirde yegaha kadar inilmez, daha çok hüseyni perdesinde asma karar yapılır. Bu arada hüseyni aşiran perdesinde uşşak (KST) ve Nişabur (KSTB) geçgileri yapılabilir. Eğer yegaha inilir ve sıkça yegah vurgulanırsa rehavi makamı izlenimi doğar ki bu yola pek baş vurulmaz. Seyrin başlangıcında karar sesi olan rastla başlayıp Rast Beşlisinin sesleri gösterildikten sonra nevada asma karar verilir. Daha sonra Rast Dörtlüsünün seslerine geçilir. Sık olmamakla beraber gerdaniyede Rast Beşlisinin sesleri kullanılmak suretiyle tizde simetrik genişleme yapılabilir. Dönüşte gerdaniyeden nevaya inerken cazibe nedeniyle fa bakiyye diyez atılmak suretiyle eviç perdesi acem perdesine dönüşür ki böylece nevada Beselik Dörtlüsü oluşturulur. Böylece oluşan diziye acemli rast dizisi adı verilir. Daha sonra Rast Beşlisinin sesleri kullanılarak seyre devam edilir ve segah perdesinde asma karar yapılır. Segah perdesi önemli bir asma karar perdesidir. Bu perdede segah ve ferahnak makamlarına geçgiler yapılabilir. Ancak bu tür bir asma karar çokluk sagah maye ve dügah makamları ile ilişkilendirilebilir. Seyrin sonunda Rast Beşlisinin sesleri kullanılarak rast perdesinde ve çokluk yeden kullanılarak karar verilir. Günümüzde rast makamında nevada Hicaz Dörtlüsü çok kullanılmaktadır. Bu da nevada Rast Dörtlüsünde zaten mevcut olan eviç perdesine mi- hüseyni perdesinde bir hisar perdesi eklenerek gerçekleştirilebilir.
Rast Makamının Seyri
makam resimler 007

http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/rast_p_refik_fersan_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/rast_p_kemani_tatyos.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/rast_p_benli_hasan_aga.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/rast_ss_tatyos.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/rast_ss_benli_hasan_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/belki_bir_sabah_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/sevmekten_kim_usanir_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/bu_zevku_safa.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/unut_beni_kalbimdeki_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/075_rast/gozumde_daim_ney.pdf