Hüzzam kelimesi yoğun, ağır hüzün anlamına gelir. Bu nedenle Hüzzam Makamındaki eserler insana hüzün veren, acıklı eserlerdir. Örneğin, günümüzün popüler şarkılarından “ Böyle mi esecekti son günümde bu rüzgar “ adlı eserin makamı hüzzamdır. Hüzzam Makamı çok eski bir makamdır. Tanımının 16.Yüzyıl bestekarlarından ve devlet adamlarından Kırımlı Gazi Giray Han tarafından yapıldığı müzik tarihçileri tarafından ileri sürülmektedir. Bu makama ait en eski eser Gazi Giray Han’ın peşrevidir. Öte yandan 19.Yüzyıl müzik alimlerinden Kantemiroğlu eserlerinde bu makamı yoğun olarak kullanmıştır. Klasik Hüzzam Makamı dizisi her ne kadar 8 sesten, 53 komadan ve dörtlü beşlilerden oluşsa da, bu dörtlü beşliler temel dörtlü beşlilerden olmadığı daha doğrusu güçlüsünün 3.derece re neva perdesi olması, dörtlüsünün tam değil eksik dörtlü olması, beşlisinin de dörtlüsünün tiz tarafına bir tanini eklenerek değil de artık ikili eklenerek oluşturulması nedeniyle makam temel değil tam bir bileşik makamdır.
Durağı: Si koma bemollü Segah Perdesi.
Seyri: İnici-çıkıcı
Dizisi: Hüzzam Makamı günümüze kadar yerinde ( koma diyezli si buselik yani segah perdesi) Hüzzam Beşlisine (STSA12) eviçte ( bakiyye koma diyezli fa acem perdesi) Hicaz Dörtlüsünün (SA13B) eklenmesinden meydana gelir diye tarif edilmiştir. Klasik Hüzzam Makamında, güçlü re neva perdesi üzerinde bir Hicaz Dörtlüsünün bulunması dizinin gerdaniyede buselikli ve muhayyerde kürdili gelişmesini de beraberinde getirmektedir. Böylece tiz tarafta re nevada Hicaz Dörtlüsüne sol gerdaniyede Buselik Beşlisinin eklenmesinden oluşan bir genişleme bölgesi meydana gelmektedir ki bu dizinin adı Humayun Dizisidir. İşte günümüzdeki Hüzzam Makamında bu humayun dizisi daha çok kullanılmaktadır..
Hüzzam Makamında mi hüseyni perdesi üzerinde bulunan bakiyye bemollü mi hisar perdesi çok değişkendir. Aslında bu perdeyi hisardan bir koma daha dik basmak gerekir. Fakat bu ses için musiki yazımında her hangi bir işaret yoktur. Hisar perdesi ile eviç perdesinin arası Hüzzam Makamının karekteristiği nedeniyle 11 komadır.
Güçlü: Re- neva perdesidir.
Donanımı: Si koma bemollü segah, mi bakiyye bemollü hisar ve fa bakiyye diyezli eviç perdeleri.
Perdeleri: Pesten tize doğru segah, çargah, neva, hisar, eviç, gerdaniye, sünbüle, tiz çargah, tiz neva
Yedeni: Bakiyye diyezli la kürdi perdesi.
Muhtemel Genişleme Geçgi ve Asma Karar Bölgeleri: Hüzzam Makamı dizisi ve genişleme bölgelerinde bir çok çeşniler yapılabilir. Bunlar arasında, yerinde hüzzam, nevada hicaz. Rastta rast, gerdaniyede rast ve buselik, nevada humayun, eviçte hicaz, dügahta uşşak (karcıgar), dil hisarda nikriz, çargahta nikriz, eviçte segah, dik hisarda ferahnak, yerinde sagah, yerinde eksik ferahnak, nevada uşşak, segahta eksik ferahnak, sagahta segah (hüzzamlı), ırakta zirgüle ve segah dizileri sayılabilir.
Seyri: Nevada hicazlı seyre başlar. Gerdaniyede buselikli –humayun- (bazen rastlı), muhayyerde kürdili (bazen uşşaklı) seyredip tiz bölgeye çıkar. Aynı dizide tanımlanan eviçte Hicaz Dörtlüsü genel seyirde zikredilmez., eserlerin meyan bölümlerinde ya da farklı hanelerde zikredilir. Karar perdesine gerdaniyede buselikli düşer. Yerinde hüzzamlı karar verir. Hüzzam Makamı yerinde eksik segahlı da karar verebilir. O taktirde karara uşşak bayatili dizisi ile gider. En çok kullandığı çeşni eviç çeşnisidir.
Hüzzam Makamına yakın makamlar sagah ve müstear makamlarıdır. Her üç makamda da karar sesi segah ve dizinin ikinci bölümündeki dörtlü eviçte hicaz dörtlüsüdür. Ancak aralarında ufak da olsa farklılıklar vardır. Hüzzam Makamında diğerlerinden farklı olarak nevada hicaz dörtlüsü ve tiz bölgede gerdaniyede buselikli genişlemesi ile bir humayun dizisi söz konusudur. Diğer iki makamda bu durum söz konusu değildir. Her üç makamın simgeleri de biribirinden farklıdır. Hüzzam Makamında nevada hicazdan dolayı, mi hüseynide yer alan bakiyye bemollü hisar perdesi bakiyye diyezli fa eviç perdesi ile birlikte hüzzam beşlisi simgesini STSA12 olarak tanımlatır. Oysa segah ve müstear makamlarında nevada hicaz söz konusu olmadığından simgeler değişir. Tam segah beşlisinde mi koma bemollü dik hisar perdesi ve bakiyye diyezli fa eviç perdesi ile simge STKT olurken, eksik segah perdesinde fa naturel olduğundan simge STKS olarak ifade edilir. Müstear makamında ise bakiyye bemollü do nim hicaz perdesinden dolayı eviçle beraber simge STKT, eksik müstear makamında ise fa naturelden dolayı simge TSKS olur. Hüzzam makamı segahta hüzzamlı veya eksik segahlı, segak makamı segahta tam veya eksik segahlı, müstear makamı da segahta tam ya da eksik segahlı karar verir..
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/huzzam_p_gazi_giray_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/huzzam_p_sayfettin_osmanoglu.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/huzzam_p_sayfettin_osmanoglu.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/huzzam_taksim_abdulkadir_tore.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/dinmiyor_hic_bu.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/pisman_olurda_birgun.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/bu_hazan_yine.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/kalbimin_sahibi_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/sen_sanki_baharin_ney.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/zamani_varki.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/her_gece_yollarda.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/uzun_yillar_otesinden.pdf
http://www.neyzen.com/nota_arsivi/02_klasik_eserler/046_huzzam/gonlum_seher_yeli.pdf
İlber Ortaylı’nın kitabında Yunanistan’da bir kilisede pazar ayininin hüzzam makamında okunduğunu yaMıştı. Bende merak ettim nedir bu hüzzam makamı. Ağır konularını.