Doğum yapmak bir ineğin ya da düvenin hayatındaki en
önemli olaydır. Doğum olayı ineklerde ve düvelerde çok büyük bir stres
kaynağıdır. Hele düveler ilk kez doğum yapacakları için ineklerden
daha fazla stres yaşarlar. Doğum olayı bir süt sığırcılığı
işletmesinin sürekliliğini sağlayan en önemli unsurdur. Çünkü doğum
sonucu bir buzağı dünyaya gelecek ve bu buzağı işletmeye ileride hem
kendisi gibi bir buzağı verecek, hem de süt ve et üretecektir. Aslında
ineklerin yılda bir buzağı doğurması arzu edilen bir husustur. Ancak
bu çoğu kez mümkün olmayabilir.Bu bağlamda, doğum sırasında ineğe
yapılacak müdahale çok büyük bir önem taşır. Eğer doğum sırasında
ineğe erken ya da yanlış bir müdahale yapılırsa rahimde oluşacak bir
iltihap sonucu hayvan doğumdan sonra daha geç gebe kalır ve bu da bir
yıl olarak arzu edilen buzağılama aralığını 13-14 aya kadar uzatır.
İneklerde doğumun normal olması biraz da kullanılan boğa
spermasına bağlıdır. Güç doğum oranı düşük boğa spermalarının
kullanılması ineğin normal doğum yapmasına neden olur. Özellikle ilk
kez doğum yapacak düvelerde bu hususa dikkat etmek gerekir. Bazı
ırklarda genetik olarak güç doğum az görülür. Yetiştiricilerin
öncelikli olarak doğumun tarihini doğru tespit etmeleri gerekir. Bunun
için de iyi bir kayıt sistemine ihtiyaç vardır. Yetiştiriciler ineğin
son tohumlama tarihini kayıt edip basit olarak doğum zamanını tespit
edebilirler. Ayrıca veteriner hekimleri rektal muayene ya da ultrason
aracılığı ile gebeliğin dönemini ve doğum zamanını doğruya yakın
olarak bulabilirler. İneğin doğum yapacağı gösterdiği çeşitli
belirtilere bakılarak anlaşılabilir. Doğum yapacak inek genelde ayakta
durur ve huzursuzdur. Ayrıca sağrısı çökmüş ve karnı sarkmıştır.
Memelerde belirgin bir büyüme görülür. Gerek kayıt bulguları ve
veteriner hekiminin tespiti gerekse bu belirtileri gösteren inekler
özel bir doğum bölümüne alınırlar. Doğum bölümü diğer hayvanlardan
uzakta, gürültüsüz ve sakin bir yer olmalıdır. Bölümün altına kalın
bir sap altlık serilir. Doğum bölümünün kuru ve temiz olmasına dikkat
edilmelidir. Böylece ineğin doğumdan sonra mikrop kapması önlenmiş
olur.
Doğumun başladığı ineğin arkasından yavru suyunun
gelmesinden anlaşılır. Bir süre sonra buzağının ön ayakları görülür.
Bu poziyon normaldir ve ayaklar arasında buzağının başı yer alır.
Buzağının arka ayaklarının çıkması da normal bir doğum pozisyonu
olarak değerlendirilir. Ancak ön ayakların görülüp de başın
görülmemesi ya da ayaklardan birinin görülüp ötekinin görülmemesi güç
doğum olarak kabul edilir. Bu durumda baş ya da ayaklardan biri rahim
içinde bükülmüş demektir. Böyle hallerde yetiştiriciler kesinlikle
doğuma müdahale etmemeli, mutlaka bir veteriner hekimine haber
vermelidir.
Buzağının yavru suları akıp da ön ya da arka ayaklarının
görülmesi, yani normal doğum halinde en az bir saat müdahale
edilmemeli ve doğumun kendiliğinden gerçekleşmesi beklenmelidir. Bazı
yetiştiriciler ayakların dışarı çıktığını görünce hemen doğuma
müdahale etmek isterler ve ayakları elle ya da bir ip vasıtasıyla
tutup buzağıyı çekerler. Bu son derece yanlış ve sakıncalı bir
uygulamadır. Bu esnada ellerinde ya da ipte bulunan mikroplarla ineğin
üreme organına mikrop bulaştırıp iltihap oluşmasına neden olabilirler.
Ayrıca, zorla çekme sırasında buzağının zarar görmesi ya da rahimde
yırtılmalar ve kanamalar söz konusu olabilir. Bu sayede belki de canlı
bir buzağı doğabilir ama ineğin sonraki gebelikleri tehlikeye girer.
Bazen inek yavru sularının akmasından ve ayakların görülmesinden sonra
geçen bir saat içinde doğum yapamayabilir. Bu durumun nedenleri
arasında buzağının büyük olmasını, ineğin rahminin bulunduğu doğum
kanalının darlığını, ineğin şişman olmasını, kanda kalsiyum ve
potasyum gibi kimi minerallerin eksik olmasını sayabiliriz. Özellikle
kalsiyum ve potasyum eksikliğinde rahim kasları yeterince
kasılamadığından normal doğum gerçekleşmez. Bunun da nedeni kuru
dönemde ineğin doğru olarak beslenmemesidir.
İnek doğumundan itibaren geçen bir saat içerisinde doğum
yapmadığı taktirde hiç vakit kaybetmeden bir veteriner hekimine haber
verilmelidir. Yetiştirici veteriner hekimi gelinceye kadar temiz sıcak
su ve temiz bezler hazırlamalıdır. Veteriner hekimi geldiğinde rahim
içindeki buzağıyı normal pozisyona getirerek doğumu gerçekleştirir.
Eğer bunda başarılı olamazsa sezeryan ameliyatı ile yavruyu alır. Eğer
inek ayakta doğum yapıyorsa buzağının aniden yere düşmemesi için
kontrollü olarak indirilmesi sağlanmalıdır. İlk iş olarak doğan
buzağının ağzında ve burnunda bulunan maddeler uzaklaştırılarak rahat
nefes alması sağlanmalı ve temiz bezlerle güzelce kurulanmalıdır.
Ardından göbek bakımı yapılmalı ve ağız sütü içirilmelidir.
Buzağı bir süt sığırcılığı işletmesinin geleceğinin
teminatıdır. Buzağılar ölmesin derken sadece hastalıklardan değil aynı
zamanda doğum sırasındaki hatalı uygulamalar nedeniyle kaybedilmemesi
de kastedilmektedir. O nedenle doğum yapacak ineklerin
şişmanlatılmaması ve kuru dönemde usulüne uygun olarak beslenmesi çok
büyük bir önem taşır. Aynı zamanda inekler özellikle de düveler
mutlaka güç doğum özelliği düşük boğaların spermaları ile