Prof. Dr. Hazım GÖKÇEN

İneklerde infertilite olgularının yeterince anlaşılması ve tohumlama hatalarının en aza indirilmesi üreme organlarının konumunun ve işlevlerinin iyi bilinmesine bağlıdır. Erkek ve dişi üreme organları embrio yaşamının erken evresinde müller kanalından oluşurlar. Cinsel ayrışma embrio yaşamının 40. gününden sonra ortaya çıkar. Müller kanalının alt kesiminden infundibulum, orta kesiminden ampulla ve isthmus, üst kesiminden de uterus ve vagina oluşur. Vulva dışındaki üreme organlarının tümü abdomen ve pelvis boşluklarında, rektumun hemen altında yer almışlardır. Uterus, oviduct’lar ve ovarium’lar inekte bir ligamentle pelvis tavanına asılıdırlar. Bu yerleşim düzeni anılan üreme organlarının pelvis boşluğunda serbestçe hareket etmelerini ve rektal yolla muayenelerini kolaylaştırır. İnekte üreme organları […]

Üreme fizyolojisinin temellerinin iyi bilinmesi özellikle ineklerdeki infertilite sorununun teşhisi ve sağıtımı açısından çok önemlidir. Başta follikül gelişmesi olmak üzere gametlerin taşınması ve birbirleri ile kaynaşması (fertilizasyon) olguları hormonların denetimi altındaki son derece karmaşık mekanizmalar sonucu oluşur. O yüzden, follikül’lerin gelişmesini yada gametlerin taşınmasını engelleyici fizyolojik olmayan her etken infertilite’ye neden olarak ineklerde önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır. FOLLİKÜLOGENEZİS Yeni doğan bir dişi buzağının ovarium’larında 75.000 ile 150.000 arasında değişen sayıda ilkel follikül ve oogonium rezervi bulunur. Doğumdan kısa süre önce follikül ve oosit gelişmesi eş zamanlı olarak başlar. Bu sırada oogonium’lar mitoz bölünme ile çoğalarak primer follikül’ler içinde primer […]

Organizmanın tüm yaşamsal işlevleri gibi üreme tanımı içinde yer alan olgular da çokluk hormonların etkisi altında şekillenmektedir. Konumuzu oluşturan üreme hormonları genelde iç salgı bezlerinde sentezlenen; protein, steroid ya da yağ asidi yapısındaki doğal kimyasal maddelerdir. Hayvanların ergenlik dönemine girmesiyle fizyolojik etkilerini göstermeye başlayan üreme hormonları olağanüstü hassas bir feed-back(geriye tepki) mekanizması ile gamet (spermatozoon,ovum) oluşumu, kızgınlık, gebelik, doğum gibi tüm üreme olgularını denetleyip yönlendirirler. Üreme hormonları organizmanın dört temel sistemi tarafından salgılanmaktadır. 1. Beyin’in hipotalamus kesimi, 2. Hipofiz’in ön ve arka lobu, 3. Testis’ler ve ovarium’lar 4. Uterus ve plasenta. İneklerdeki infertilite olgularının azımsanmayacak bir bölümü hormon dengesinin bozulmasından […]

Üreme organlarında görülen patolojik olgular ineklerdeki infertilite’nin nedenleri arasında önemli bir yer tutar. Başta ovarium’lar olmak üzere üreme kanalının hemen her kesiminde görülen patolojik olgular genelde hormon dengesizliğine bağlı olarak şekillenir ve uterus endometrium’undan luteolitik etkili prostaglandin F2a nın salgılanmamasına neden olur. Prostaglandin F2a’nın salgılanamaması sonucu corpus luteum periodicum ve corpus luteum gravididatis luteolize olamaz, doğumdan sonra corpus luteum persistens (kalıcı corpus luteum) olarak yola devam eder. Öte yandan, girişimli retentio secundinarium ve güç doğum olgularında yaralanan uterus endometrium’undan luteolitik etkili prostaglandin F2a salgılanamaması sonucu da yine corpus luteum persistens ve kistik corpus luteum olguları görülebilir. Her iki olgu sonucunda […]

İneklerde infertilitenin önemli nedenlerinden birisi de üreme enfeksiyonlarıdır. Üreme enfeksiyonları sütçü ineklerde iki gebelik arası süreyi uzatmak ve üreme yaşamı boyunca alınacak buzağı sayısını azaltmak suretiyle işletmeye büyük ekonomik zararlar verirler. Genellikle bakteriler, viruslar ve protozoonlar tarafından oluşturulan üreme enfeksiyonlarının ortak özellikleri çiftleşme yada sperma yoluyla bulaşmaları ve yavru atmaya neden olmalarıdır. Bu enfeksiyonlara yakalanan inekler normal olarak kızgınlık gösterirler, ancak tohumlandıktan yada çiftleştirildikten sonra gebe kalmayarak kızgınlığa geri dönerler. Nadiren gebe kalanlar ise 5. aydan sonraki dönemde yavru atarlar. Enfeksiyona bağlı infertilite olgusu bugün artık eskiden olduğu kadar önemli sayılmamaktadır. Modern süt sığırcılığı işletmelerinin sayısının artması ve sığırlarda suni […]

Bakım-Yönetim (management) bir hayvancılık işletmesinin olmazsa olmazlarından birisidir. Münih Veteriner Fakültesi’ndeki hocam Prof.Dr.W.Leidl “ bir işletmeye girdiğinizde önce managemente bakacaksınız, eğer kötü ise o işletmede başta infertilite olmak üzere her türlü yetiştirme sorunu görülür” demişti. Bakım-Yönetim denildiğinde hayvanların yaşadıkları iklim, barındıkları barınak, işletmenin yönetimi akla gelir. BARINAK Barınak ineklerde infertiliteye neden olan faktörlerin en başında gelir. Barınak sadece döl veriminin değil öteki tüm organ işlevlerinin sürekliliği açısından da büyük önem taşır. Ülkemizdeki hayvanların büyük çoğunluğu sağlıksız barınaklarda barındırılmaktadır. Tavanı alçak, dar, havasız, ışıksız barınaklarda barındırılan hayvanlarda gaita ve idrardan kaynaklanan amonyak, azot, metan, karbon dioksit, karbon monoksit gibi gazlar yoğunlaşmakta, […]

Tohumlama hataları ineklerin döl veriminde çok büyük bir öneme sahiptir. Bilindiği gibi Türkiye’de sığır suni tohumlaması kimi kamu kuruluşları ve meslek örgütleri tarafından açılan uygulamalı suni tohumlama kurslarına katılıp sertifika almış kamu veteriner hekimleri, serbest veteriner hekimler ve veteriner sağlık teknisyenleri tarafından uygulanmaktadır. Geçmişte bu konuda görev yapmış bir kişi olarak şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki düzenlenen suni tohumlama kursları gereksinimi karşılayacak düzeyde değildir. Bu da hiç kuşkusuz suni tohumlamanın başarısını ve elde edilecek döl verimini olumsuz yönde etkilemektedir. Elimizde üreme sağlığı yerinde bir inek, genetik özellikleri ve dölleme yeteneği üstün bir boğa sperması bulunduğunu ve ineğin kızgınlığının doğru tespit edilip […]